Mert
New member
\Şerri'yi Kim Yarattı?\
Kötülük ve şer, insanlık tarihi boyunca hem bireysel hem de toplumsal düzlemde en çok sorgulanan olgulardan biri olmuştur. Bu soruların başında ise şu temel soru yer alır: \Şerri'yi kim yarattı?\ Bu soru sadece felsefi değil, aynı zamanda teolojik, ontolojik ve ahlaki boyutlara sahiptir. Cevap arayışında, dinlerin öğretisinden felsefenin derinliklerine, bilimsel yaklaşımlardan insan psikolojisine kadar birçok alan devreye girer.
\Şer Nedir?\
Şer, en genel anlamıyla kötülük, zarar verici eylem veya sonuç olarak tanımlanır. Fiziksel acılar, doğal afetler, ahlaki bozulmalar, adaletsizlikler ve insanların birbirine ettiği kötülükler, şer örnekleri arasında yer alır. Felsefi anlamda şer; doğal şer (depremler, hastalıklar) ve ahlaki şer (cinayet, yalan, adaletsizlik) olarak ikiye ayrılır. Bu ayrım, şerri kimin yarattığı sorusuna verilecek cevaplarda önemli bir yer tutar.
\Teolojik Perspektif: Tanrı ve Şer\
Yaratıcı bir Tanrı'ya inanan dinler için şer sorusu oldukça kritik bir meseledir. Özellikle üç büyük semavi dinde Tanrı’nın hem her şeyi yarattığı hem de mutlak iyi olduğu kabul edilir. Bu durumda şu soru kaçınılmaz hale gelir:
\Eğer Tanrı her şeyi yarattıysa, şerri de o mu yarattı?\
Kur'an'da, "\[İyilik de kötülük de Allah’tandır.]" (Nisa, 78) ayeti bu tartışmanın merkezine oturur. Ayetin devamında ise insanın kendi kötülüklerinde sorumluluğu olduğu vurgulanır. Yani Tanrı, potansiyel olarak hem hayrı hem şerri yaratmış; fakat şerri tercih eden insan olmuştur. Bu görüşe göre, Tanrı özgür iradeyi insana vermiş, şerri ise bu irade aracılığıyla mümkün kılmıştır.
\İslam’da Şerrin Yaratılması\
İslam’da kader inancı çerçevesinde, hayır ve şerrin Allah’tan olduğu kabul edilir. Fakat bu yaratmanın, bizzat Tanrı’nın şerri istemesi anlamına gelmediği; daha çok iradeyi insana vererek onu imtihana tabi tutması anlamına geldiği belirtilir. Gazali bu konuda şöyle der: “Allah, şerri yaratır fakat ondan razı olmaz.” Buradaki anahtar kavram, "yaratma" ile "razı olma" arasındaki farktır.
\Hristiyanlık ve Şer Problemi\
Hristiyan teolojisinde de benzer bir soru gündeme gelir. Tanrı neden kötülüğe izin verir? Augustinus'a göre Tanrı şerri yaratmamıştır; şer, iyiliğin yokluğu (privatio boni) olarak ortaya çıkmıştır. Yani şer, aslında bir varlık değil, iyiliğin eksikliğidir. Bu görüşe göre Tanrı her şeyi iyi yaratmış; kötülük, yaratılanların özgür iradeleriyle Tanrı’dan sapması sonucu ortaya çıkmıştır.
\Felsefi Açıdan Şer Problemi\
Felsefe tarihinde şer problemi özellikle Epiküros'un şu meşhur paradoksuyla tartışılmıştır:
"Eğer Tanrı kötülüğü engellemek istiyor ama engelleyemiyorsa, o zaman güçlü değildir.
Eğer engelleyebiliyor ama istemiyorsa, o zaman iyi değildir.
Eğer hem istiyor hem de engelleyebiliyorsa, neden kötülük var?"
Bu paradoks, teistik Tanrı anlayışıyla evrende şerrin varlığının çelişkili olup olmadığını sorgular. Bu tartışmalara cevaben geliştirilen "özgür irade savunması", insanın kendi seçimlerinden sorumlu olduğunu ve Tanrı’nın bu özgürlüğü kaldırmamak adına şerre izin verdiğini savunur.
\Bilimsel Perspektif: Doğal Şer ve Evrimsel Süreçler\
Modern bilim, özellikle evrimsel biyoloji ve doğa bilimleri açısından şer kavramını doğrudan açıklamak yerine "zararlılık", "uyumsuzluk", "risk" gibi kavramlarla inceler. Örneğin bir virüs, evrimsel olarak hayatta kalmak için mutasyona uğrarken insan sağlığı için tehdit oluşturur. Bu bağlamda şer, bilinçli bir niyetin sonucu değil; doğal süreçlerin yan etkisi olarak değerlendirilir.
\Şerri Kim Tercih Eder?\
Bir diğer önemli soru şudur: \Şerri kim tercih eder?\
Cevap açıktır: İnsan. İnsan, akıl ve irade sahibi bir varlık olarak iyilikle kötülük arasında seçim yapma yeteneğine sahiptir. Bu durumda şer, insanın tercihiyle hayata geçen bir potansiyeldir. Bu nedenle birçok düşünür, şerri “yaratılmış” değil, “tercih edilmiş” bir olgu olarak görür.
\Sıkça Sorulan Sorular ve Cevaplar\
\1. Şerri Tanrı neden tamamen yok etmiyor?\
Tanrı’nın şerri tamamen yok etmesi, özgür iradenin ortadan kalkması anlamına gelir. İmtihan dünyası anlayışına göre, iyilik ancak kötülüğe rağmen seçildiğinde anlamlıdır.
\2. Doğal afetlerde suçlu kimdir?\
Doğal afetler, doğa yasalarının işlemesidir. Ancak insanın hazırlıksız oluşu, şehirleşme hataları ve çevre tahribatı bu afetlerin yıkıcılığını artırabilir. Yani afetin doğası değil, insanın ihmali şerre dönüşümde rol oynar.
\3. Şer olmadan iyiliğin anlamı olur mu?\
Karşıtlık ilkesi gereği, iyilik ancak kötülüğe karşı bir duruşla anlam kazanır. Karanlık olmadan ışığın fark edilmemesi gibi, şer de hayrın değerini artıran bir unsurdur.
\4. Şeytan şerri mi temsil eder?\
Birçok inanç sisteminde şeytan, şerrin kaynağı değil; şerri teklif eden ve insana vesvese veren bir varlıktır. Nihai seçim yine insana aittir.
\5. Şer bir ceza mıdır?\
Her şer, ceza değildir. Bazı şerler imtihan, bazıları hataların sonucu, bazıları da başkalarının tercihleri nedeniyle yaşanan mağduriyetlerdir. Her durumda anlamı bağlama göre değerlendirmek gerekir.
\Sonuç: Şerri Kim Yarattı?\
Şer, çok boyutlu bir meseledir. Teolojik olarak Tanrı’nın yaratması, insana özgür irade vermesiyle birlikte değerlendirilmelidir. Felsefi açıdan şer, özgür iradenin kaçınılmaz sonucu; bilimsel olarak ise doğa yasalarının bir yan ürünüdür. İnsanın sorumluluğu ise tartışmasızdır.
Son tahlilde \şer, yaratılmış bir imkan; gerçekleştirilmiş bir seçimdir.\ Yaratan Tanrı olabilir, ama gerçekleştiren insandır. Bu nedenle şerri ortadan kaldırmak, ancak bilinçli bireylerle ve erdemli toplumlarla mümkün hale gelir.
Kötülük ve şer, insanlık tarihi boyunca hem bireysel hem de toplumsal düzlemde en çok sorgulanan olgulardan biri olmuştur. Bu soruların başında ise şu temel soru yer alır: \Şerri'yi kim yarattı?\ Bu soru sadece felsefi değil, aynı zamanda teolojik, ontolojik ve ahlaki boyutlara sahiptir. Cevap arayışında, dinlerin öğretisinden felsefenin derinliklerine, bilimsel yaklaşımlardan insan psikolojisine kadar birçok alan devreye girer.
\Şer Nedir?\
Şer, en genel anlamıyla kötülük, zarar verici eylem veya sonuç olarak tanımlanır. Fiziksel acılar, doğal afetler, ahlaki bozulmalar, adaletsizlikler ve insanların birbirine ettiği kötülükler, şer örnekleri arasında yer alır. Felsefi anlamda şer; doğal şer (depremler, hastalıklar) ve ahlaki şer (cinayet, yalan, adaletsizlik) olarak ikiye ayrılır. Bu ayrım, şerri kimin yarattığı sorusuna verilecek cevaplarda önemli bir yer tutar.
\Teolojik Perspektif: Tanrı ve Şer\
Yaratıcı bir Tanrı'ya inanan dinler için şer sorusu oldukça kritik bir meseledir. Özellikle üç büyük semavi dinde Tanrı’nın hem her şeyi yarattığı hem de mutlak iyi olduğu kabul edilir. Bu durumda şu soru kaçınılmaz hale gelir:
\Eğer Tanrı her şeyi yarattıysa, şerri de o mu yarattı?\
Kur'an'da, "\[İyilik de kötülük de Allah’tandır.]" (Nisa, 78) ayeti bu tartışmanın merkezine oturur. Ayetin devamında ise insanın kendi kötülüklerinde sorumluluğu olduğu vurgulanır. Yani Tanrı, potansiyel olarak hem hayrı hem şerri yaratmış; fakat şerri tercih eden insan olmuştur. Bu görüşe göre, Tanrı özgür iradeyi insana vermiş, şerri ise bu irade aracılığıyla mümkün kılmıştır.
\İslam’da Şerrin Yaratılması\
İslam’da kader inancı çerçevesinde, hayır ve şerrin Allah’tan olduğu kabul edilir. Fakat bu yaratmanın, bizzat Tanrı’nın şerri istemesi anlamına gelmediği; daha çok iradeyi insana vererek onu imtihana tabi tutması anlamına geldiği belirtilir. Gazali bu konuda şöyle der: “Allah, şerri yaratır fakat ondan razı olmaz.” Buradaki anahtar kavram, "yaratma" ile "razı olma" arasındaki farktır.
\Hristiyanlık ve Şer Problemi\
Hristiyan teolojisinde de benzer bir soru gündeme gelir. Tanrı neden kötülüğe izin verir? Augustinus'a göre Tanrı şerri yaratmamıştır; şer, iyiliğin yokluğu (privatio boni) olarak ortaya çıkmıştır. Yani şer, aslında bir varlık değil, iyiliğin eksikliğidir. Bu görüşe göre Tanrı her şeyi iyi yaratmış; kötülük, yaratılanların özgür iradeleriyle Tanrı’dan sapması sonucu ortaya çıkmıştır.
\Felsefi Açıdan Şer Problemi\
Felsefe tarihinde şer problemi özellikle Epiküros'un şu meşhur paradoksuyla tartışılmıştır:
"Eğer Tanrı kötülüğü engellemek istiyor ama engelleyemiyorsa, o zaman güçlü değildir.
Eğer engelleyebiliyor ama istemiyorsa, o zaman iyi değildir.
Eğer hem istiyor hem de engelleyebiliyorsa, neden kötülük var?"
Bu paradoks, teistik Tanrı anlayışıyla evrende şerrin varlığının çelişkili olup olmadığını sorgular. Bu tartışmalara cevaben geliştirilen "özgür irade savunması", insanın kendi seçimlerinden sorumlu olduğunu ve Tanrı’nın bu özgürlüğü kaldırmamak adına şerre izin verdiğini savunur.
\Bilimsel Perspektif: Doğal Şer ve Evrimsel Süreçler\
Modern bilim, özellikle evrimsel biyoloji ve doğa bilimleri açısından şer kavramını doğrudan açıklamak yerine "zararlılık", "uyumsuzluk", "risk" gibi kavramlarla inceler. Örneğin bir virüs, evrimsel olarak hayatta kalmak için mutasyona uğrarken insan sağlığı için tehdit oluşturur. Bu bağlamda şer, bilinçli bir niyetin sonucu değil; doğal süreçlerin yan etkisi olarak değerlendirilir.
\Şerri Kim Tercih Eder?\
Bir diğer önemli soru şudur: \Şerri kim tercih eder?\
Cevap açıktır: İnsan. İnsan, akıl ve irade sahibi bir varlık olarak iyilikle kötülük arasında seçim yapma yeteneğine sahiptir. Bu durumda şer, insanın tercihiyle hayata geçen bir potansiyeldir. Bu nedenle birçok düşünür, şerri “yaratılmış” değil, “tercih edilmiş” bir olgu olarak görür.
\Sıkça Sorulan Sorular ve Cevaplar\
\1. Şerri Tanrı neden tamamen yok etmiyor?\
Tanrı’nın şerri tamamen yok etmesi, özgür iradenin ortadan kalkması anlamına gelir. İmtihan dünyası anlayışına göre, iyilik ancak kötülüğe rağmen seçildiğinde anlamlıdır.
\2. Doğal afetlerde suçlu kimdir?\
Doğal afetler, doğa yasalarının işlemesidir. Ancak insanın hazırlıksız oluşu, şehirleşme hataları ve çevre tahribatı bu afetlerin yıkıcılığını artırabilir. Yani afetin doğası değil, insanın ihmali şerre dönüşümde rol oynar.
\3. Şer olmadan iyiliğin anlamı olur mu?\
Karşıtlık ilkesi gereği, iyilik ancak kötülüğe karşı bir duruşla anlam kazanır. Karanlık olmadan ışığın fark edilmemesi gibi, şer de hayrın değerini artıran bir unsurdur.
\4. Şeytan şerri mi temsil eder?\
Birçok inanç sisteminde şeytan, şerrin kaynağı değil; şerri teklif eden ve insana vesvese veren bir varlıktır. Nihai seçim yine insana aittir.
\5. Şer bir ceza mıdır?\
Her şer, ceza değildir. Bazı şerler imtihan, bazıları hataların sonucu, bazıları da başkalarının tercihleri nedeniyle yaşanan mağduriyetlerdir. Her durumda anlamı bağlama göre değerlendirmek gerekir.
\Sonuç: Şerri Kim Yarattı?\
Şer, çok boyutlu bir meseledir. Teolojik olarak Tanrı’nın yaratması, insana özgür irade vermesiyle birlikte değerlendirilmelidir. Felsefi açıdan şer, özgür iradenin kaçınılmaz sonucu; bilimsel olarak ise doğa yasalarının bir yan ürünüdür. İnsanın sorumluluğu ise tartışmasızdır.
Son tahlilde \şer, yaratılmış bir imkan; gerçekleştirilmiş bir seçimdir.\ Yaratan Tanrı olabilir, ama gerçekleştiren insandır. Bu nedenle şerri ortadan kaldırmak, ancak bilinçli bireylerle ve erdemli toplumlarla mümkün hale gelir.